ترانسهای جریان یا (Current Transformer) CT برای اندازه گیری جریان AC بکار برده میشود. این ترانسفورمرها برای حفاظت و اندازه گیری در ابتدای ورودی به پستها و همچنین در ورودی ترانس توان و ثانویه ترانس قرار میگیرند. ترانسهای جریان بطور معمول جهت اندازه گیری و حفاظت، در صنعت برق کاربرد دارند. با استفاده از ترانسهای CT جریان سیستم قدرت به مقداری مناسب جهت استفاده در دستگاههای اندازه گیری و حفاظتی تبدیل میشود، ضمن اینکه سیستم اندازه گیری یا حفاظتی را از سیستم قدرت ایزوله کند.
مطابق استاندارد IEC مقدار جریان خروجی (ثانویه) CT ۱، ۲ و ۵ آمپر میباشد. ترانسهای جریان با توجه به نوع هسته دردو دسته زیر تقسیم میشوند:
ترانسهای جریان با هسته اندازه گیری
هسته این نوع ترانس جریان CT ها در جریانهای اتصال کوتاه سریعاً به اشباع میرود و مانع از ازدیاد جریان در ثانویه و در نتیجه مانع سوختن و صدمه دیدن دستگاههای اندازه گیری میشود.
ترانسهای جریان با هسته حفاظتی
این هستهها به گونهای طراحی میشوند که دیرتر به اشباع میروند تا بتوانند متناسب با افزایش جریان در اولیه، آن را در ثانویه ظاهر کند با تشخیص این اضافه جریان رلههای حفاظتی در ثانویه ترانس، فرمان قطع یا تریپ به کلیدهای مربوطه صادر شده تا قسمتهای اتصالی و معیوب از شبکه جدا شوند.
ترانسهای CT ولتاژ بالا معمولا در بیرون پستهای AIS (پست عایق شده توسط هوا) یا داخل در پستهای GIS (پست عایق شده توسط گاز) نصب میشوند و CTهای MV معمولا در داخل در تابلوهای MV نصب میشوند.
انواع ترانسهای جریان برحسب نوع عایق
ترانس نوع روغنی با عایق کاغذ آغشته به روغن (برای ولتاژهای زیاد و خیلی زیاد و تاسیسات بیرونی)
نوع خشک با عایق رزین (برای ولتاژ متوسط و تاسیسات داخلی و پستهای گازی)
نوع SF۶
انواع ترانسهای جریان بر حسب نحوه قرار گرفتن هسته و سیم بندی ترانس
ترانس جریان هسته پایین یا مخزن دار Tank Type
ترانس جریان هسته بالا یا با مخزن معکوس Inverted Type
ترانس جریان Bushing Type
CT هم مانند همه ترانسفورماتور ها از دو سیم پیچ اولیه و ثانویه تشکیل شده است که سیم پیچ اولیه به خاطر جریان زیاد دارای سیم با سطح مقطع زیاد و تعداد دور کمتر می باشد و در مقابل در ثانویه بخاطر جریان کمتر داری سیم با سطح مقطع کم و تعداد دورهای زیاد می باشد که به آمپرمتر متصل می شود. اگر فرض کنیم که جریان 1000 آمپر وارد یک دور سیم پیچ اولیه شود آنگاه در ثانویه بازای هر 1000دور سیم پیچ جریان 1 آمپر را خواهیم داشت. پس می بینیم که جریان 1000 آمپری که قابل اندازه گیری نبود به یک آمپر تبدیل شد که به راحتی با آمپرمتر معمولی قابل اندازه گیری می باشد. بنابراین در این مثال اگر جریان 1 آمپر را روی آمپر متر مشاهده کردیم یعنی جریان واقعی ما 1000 آمپر میباشد و اگر 1.5 آمپر را مشاهده کردیم یعنی جریان واقعی ما 1500 آمپر می باشد.این نسبت عددی که مثال زده شد یعنی 1/1000 برای درک بهتر مطلب بود اما بطور معمول در CT ها این نسبت 5/1000 می باشد. نکته دیگر اینکه CT بطور سری در مدار قرار می گیرد.
کلاس دقت ترانس های جریان:
میزان خطای CT ها با توجه کلاس دقت آنها مشخص می گردد. کلاس دقت CT برای هسته اندازه گیری و حفاظتی به دو صورت مختلف بیان می گردد. برای هسته اندازه گیری درصد خطای جریان را در جریان نامی ارائه می کنند.
مثلاً کلاس دقت CL=0.5 یعنی 0.5 % خطا در جریان نامی. معمولا" جریان ثانویه ترانس های جریان 1 یا 5 آمپر می باشند.